Obsługa pompy insulinowej jest stosunkowo prosta i po odbyciu cyklu szkoleń nie stanowi problemu dla pacjentów. Urządzenie pozwala na bardzo precyzyjne dawkowanie leku.
Za pomocą pompy można podawać bardzo małe ilości insuliny (o minimalnej objętości 0,025 jednostki) i co ważne dostosować insulinoterapię do indywidualnych potrzeb pacjenta. Należy jednak pamiętać, iż pompa insulinowa nie określa sama dawki insuliny, którą należy podać.
System baza + bolus
Osobista pompa insulinowa (OPI) to niewielkie urządzenie, stale noszone przez pacjenta, przeznaczone do ciągłego podawania insuliny do tkanki podskórnej. Sposób podawania insuliny w pompie pozwala naśladować fizjologiczne wydzielanie insuliny przez prawidłowo funkcjonującą trzustkę. U osób zdrowych komórki beta trzustki wydzielają niewielkie ilości insuliny w sposób ciągły, co jest niezbędne do utrzymania prawidłowego stężenia glukozy we krwi w okresie pomiędzy spożywanymi posiłkami – jest to tzw. podstawowe wydzielanie insuliny. Za pomocą pompy można precyzyjnie zaprogramować wlew podstawowy insuliny, tzw. bazę. Dobrze zaprogramowana baza ma za zadanie naśladować podstawowe wydzielanie insuliny przez zdrową trzustkę. W odpowiedzi na posiłek i szybkość wzrastania stężenia glukozy we krwi, zdrowa trzustka wydziela większą ilość insuliny – jest to tzw. okołoposiłkowe wydzielanie insuliny. Za pomocą pompy insulinowej pacjent każdorazowo ustawia odpowiednią, precyzyjnie wyliczoną dawkę insuliny do posiłku, tzw. bolus posiłkowy. Rodzaj bolusa i ilość podawanej insuliny różni się istotnie w zależności od składu posiłku, czyli ilości dostarczonych węglowodanów, białek i tłuszczów, aktualnej glikemii i planowanej aktywności fizycznej po posiłku.
Ciągły wlew insuliny
Insulina w pompie podawana jest przez tzw. zestaw infuzyjny, w skład którego wchodzi wkłucie (umieszczone w tkance podskórnej), dren oraz zbiornik z insuliną. Do zbiornika z insuliną podłączony jest cienki dren, którego długość dostosowana jest do potrzeb pacjenta, zakończony wkłuciem, czyli cieniutką igiełką metalową lub teflonową o długości 6 mm lub 9 mm. Wkłucie wprowadza się do tkanki podskórnej, zwykle w tych samych miejscach, w które podaje się insulinę za pomocą pena, najczęściej jest to brzuch czy pośladki. Nie zaleca się zakładać wkłuć w okolicę ramion, gdyż wkłucie narażone jest na uszkodzenie, ucisk podczas snu czy ekspozycję na słońce w miesiącach letnich. Wkłucie można założyć ręcznie lub za pomocą sertera, a następnie przymocowuje się je do skóry plastrem.
Zestawy infuzyjne, czyli zarówno wkłucie, jak i dren są sprzętem jednorazowego użytku i powinny być wymieniane najrzadziej co 3 dni. Pojemnik na insulinę powinien być wymieniany po każdej skończonej fiolce leku. Obsługa pompy insulinowej jest stosunkowo prosta i po odbyciu cyklu szkoleń nie stanowi problemu dla pacjentów. Należy jednak pamiętać, iż pompa insulinowa nie określa sama dawki insuliny, którą należy podać. Za każdym razem dawkę insuliny do posiłku lub dawkę przeznaczoną na korektę glikemii pacjent musi zaprogramować i podać samodzielnie za pomocą przycisku, natomiast wielkość wlewu podstawowego insuliny (baza) ustalana jest po konsultacji z prowadzącym lekarzem i po zaprogramowaniu podawana jest automatycznie przez urządzenie. W terapii za pomocą OPI niezwykle ważna jest edukacja w zakresie stosowania funkcjonalnej insulinoterapii, gdyż do prawidłowego obliczenia dawki bolusa posiłkowego konieczne jest dokładna analiza składników posiłku, w tym obliczanie wymienników węglowodanowych oraz białkowo-tłuszczowych.
Szybkodziałające analogi insuliny
W osobistej pompie insulinowej stosuje się tylko jeden rodzaj insuliny i najczęściej są to szybkodziałające analogi, takie jak insulina aspart, lispro czy glulizyna, charakteryzujące się szybkim początkiem działania i krótkim okresem aktywności insuliny. Ten rodzaj insulin posiłkowych bardzo szybko się wchłania z tkanki podskórnej i rozpoczyna swoje działanie już po 10–15 minutach od podania, a maksymalne działanie występuje po około godzinie. Czas działania analogów szybkodziałających trwa ok. 3 godziny, szczątkowe działanie może utrzymywać się do 4–5 godzin. Taki profil farmakokinetyczny jest najbardziej zbliżony do fizjologicznego działania insuliny produkowanej przez zdrową trzustkę, umożliwia indywidualne dopasowanie dawki insuliny w ciągu doby, zarówno w postaci bazy, jak i bolusów, zapewniając optymalne wyrównanie glikemii.
Różnice w terapii pompą i penem
Terapia przy użyciu osobistej pompy insulinowej obecnie najlepiej naśladuje fizjologiczne wydzielanie insuliny przez trzustkę i pozwala na osiągnięcie zalecanych wartości glikemii, wyraźnie poprawiając przy tym komfort życia pacjentów. Leczenie pompą insulinową umożliwia regulację przepływu insuliny bazowej na bieżąco, w zależności od sytuacji. Pompa pozwala zwiększyć, zmniejszyć, a nawet zatrzymać bazę na określony czas, co w przeciwieństwie do terapii z użyciem automatycznych wstrzykiwaczy, umożliwia elastyczne i indywidualne dawkowanie insuliny w odpowiedzi na wysiłek, chorobę, stres czy podróż ze zmianą stref czasowych. Również insulina doposiłkowa za pomocą pompy może być indywidualnie i precyzyjnie dawkowana w zależności od glikemii, rodzaju spożywanego posiłku i planowanej aktywności fizycznej, co pozwala uzyskać optymalne wyrównane metaboliczne. Za pomocą pompy można podać różne rodzaje bolusa i zaprogramować czas podawania insuliny do posiłku.
Dostępne na rynku urządzenia do prowadzenia terapii pompowej są coraz bardziej nowoczesne i wyposażone w nowe funkcje, umożliwiające lepsze dopasowanie podawanych dawek, np. kalkulator bolusa czy funkcję liczenia ilości aktywnej insuliny obecnej w krwioobiegu. Ponadto, pompy współpracują z dedykowanymi glukometrami, a także z systemem ciągłego podskórnego monitorowania glikemii (CGMS) i umożliwiają bieżącą ocenę pomiaru stężenia glukozy w płynie śródtkankowym za pomocą specjalnego sensora umieszczonego w tkance podskórnej. W pompie insulinowej zintegrowanej z systemem CGMS aktualny poziom glukozy jest wyświetlany na ekranie pompy. Dodatkowo istnieje możliwość nastawienia alarmów w pompie, czyli sygnałów dźwiękowych sygnalizujących duże wahania glikemii (takie jak nagły wzrost lub spadek cukru), co jest niezwykle istotne u osób chorych na cukrzycę, które nie odczuwają hipoglikemii.
Nowoczesne modele pomp insulinowych rozpoznają ryzyko wystąpienia hipoglikemii i umożliwiają wstrzymanie podawania insuliny z wyprzedzeniem, zanim do hipoglikemii faktycznie dojdzie. Gdy sensor wskaże powrót glikemii do wartości prawidłowych, pompa również automatycznie wznowi podawanie insuliny. Za pomocą pompy insulinowej można podać także zdalnie zaprogramowane wcześniej bolusy, co jest niezwykle ważnym elementem w leczeniu dzieci z cukrzycą. Dodatkową zaletą leczenia cukrzycy za pomocą pompy jest eliminacja wielokrotnych iniekcji, co przekłada się na poprawę jakości życia pacjentów.
Wskazania i przeciwwskazania
Według zaleceń Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, szczególną korzyść z leczenia osobistą pompą insulinową mogą odnieść pacjenci prowadzący aktywny tryb życia, o nienormowanych godzinach pracy i pożywania posiłków, z chwiejnym przebiegiem cukrzycy typu 1., ze współistniejącym efektem brzasku, z częstymi hipoglikemiami, jak również pacjenci uprawiający sport, także wyczynowo. Ten rodzaj leczenia jest także szczególnie wskazany u dzieci do 10 roku życia oraz u kobiet z cukrzycą planujących ciążę lub będących w ciąży.
Należy jednocześnie wziąć pod uwagę sytuacje, w których wdrożenie leczenia z zastosowaniem osobistej pompy insulinowej może nie przynieść spodziewanych korzyści. Jest ono przeciwwskazane u osób z cukrzycą przede wszystkim nieprzestrzegających lub nierozumiejących zasad intensywnej czynnościowej insulinoterapii, niestosujących częstej samokontroli, z zaburzeniami pamięci, widzenia czy deficytami intelektualnymi.
Nazywam się Aneta Gąszcz i jestem diabetologiem z 8-letnim stażem pracy. Na moim blogu dzielę się z Wami poradami dotyczącym diety.
